Węch i węchowe mity

Historia ludzkiego węchu, od przestarzałych teorii XIX wieku po najnowsze odkrycia naukowe, jest przypomnieniem, że nauka jest procesem ciągłego odkrywania i rewidowania. Nasze zrozumienie ludzkich zmysłów ewoluuje, a z nim nasza percepcja samych siebie jako istot zmysłowych. Zapach nie tylko ukształtował naszą ewolucję, ale nadal odgrywa kluczową rolę w naszym codziennym życiu, wpływając na nasze interakcje społeczne, zdrowie i doświadczenia.

Dwaj wielcy badacze i ich wielkie błędy

Zmysł węchu człowieka od dawna jest tematem kontrowersji i nieporozumień. Paul Broca, XIX-wieczny neuroanatom, przekonywał, że ewolucja ludzkiego mózgu skutkowała zanikiem naszych zdolności węchowych na rzecz rozwoju płatów czołowych. Broca, zafascynowany różnicami anatomicznymi, twierdził, że ludzie, posiadając mniejsze opuszki węchowe, nie mają czułego węchu. Jego teorie wpłynęły na późniejszych myślicieli, w tym Zygmunta Freuda, który, cierpiąc na astmę i będąc palaczem, doświadczał ograniczeń w percepcji zapachów i wiązał węch z prymitywnymi impulsami, twierdząc, że jego atrofia umożliwiła rozwój cywilizacyjny.

Mity zrewidowane

Współczesne badania rzucają wyzwanie tym przestarzałym poglądom. John McGann, neurobiolog z Rutgers University, w swojej pracy z 2017 roku opublikowanej w "Science", obala mit o słabości ludzkiego węchu, pokazując że ludzka opuszka węchowa, choć mniejsza proporcjonalnie, jest duża w wartościach bezwzględnych i zawiera porównywalną liczbę neuronów co u innych ssaków. Co więcej, nasza zdolność do rozróżniania zapachów jest podobna do zdolności innych ssaków.

Ludzie są bardziej wrażliwi na pewne zapachy siarki niż myszy czy małpy, są też bardziej wrażliwi niż myszy na składniki zapachu ludzkiej krwi. Te odkrycia kładą kres długo utrzymywanemu przekonaniu, że ludzie są znacznie gorsi od innych zwierząt w wykrywaniu zapachów.

Czujemy tyle, co trzeba

W rzeczywistości, ludzie mogą wykrywać prawie każdy lotny związek chemiczny większy niż atom lub dwa, z potencjalną zdolnością do rozróżniania ponad biliona różnych zapachów. Przełomowe badania pokazują, że ludzie często przewyższają inne gatunki, w tym gryzonie i psy, w wykrywaniu specyficznych zapachów. Różnice między gatunkami w wrażliwości na zapachy mogą wynikać z genetycznych różnic w receptorach zapachowych, co sugeruje, że każdy gatunek jest przystosowany do swojego unikalnego środowiska sensorycznego (!!!)

Ludzki zmysł węchu, chociaż nie zawsze jest świadomy, ma głęboki wpływ na nasze zachowania i emocje. Zapachy mogą wywoływać silne wspomnienia i reakcje emocjonalne, wpływać na nasze decyzje i nawet na wybór partnerów. Nasz system węchowy odgrywa również ważną rolę w diagnozowaniu wczesnych etapów chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona i Alzheimera.

Nauka to stan wiedzy na teraz

Historia ludzkiego węchu, od przestarzałych teorii XIX wieku po najnowsze odkrycia naukowe, jest przypomnieniem, że nauka jest procesem ciągłego odkrywania i rewidowania. Nasze zrozumienie ludzkich zmysłów ewoluuje, a z nim nasza percepcja samych siebie jako istot zmysłowych. Zapach nie tylko ukształtował naszą ewolucję, ale nadal odgrywa kluczową rolę w naszym codziennym życiu, wpływając na nasze interakcje społeczne, zdrowie i doświadczenia.

Richard Axel i Linda B. Buck, laureaci Nagrody Nobla z 2004 roku, odkryli złożoność ludzkiego systemu węchowego, ukazując naszą zdolność do rozróżniania nieograniczonej ilości zapachów. John McGann poszedł dalej, pokazując, że ludzkie opuszki węchowe są wysoce funkcjonalne, zdolne do subtelnych rozróżnień zapachowych, które są porównywalne z innymi ssakami.

W moich badaniach węch jest nie tylko zmysłem, ale organem podejmowania decyzji. Analizując wpływ zapachów na procesy decyzyjne, dążę do zrozumienia, jak subtelne sygnały mogą kierować naszymi wyborami, od tych codziennych po te życiowo ważne.

W kolejnym artykule napiszę więcej o kulisach błędów badawczych, które stworzyły i utrwaliły mit o słabej jakości i roli ludzkiego węchu. Powoli będziemy zanurzać się w obłoki chemicznej komunikacji pomiędzy nami.

Oczywiście, kawa zawsze mile widziana.

© by Stefan Podedworny